دانلود خلاصه کتاب حقوق بین الملل عمومی ۱ | فصول ۱ تا ۵ | جدید

فصل ۱: مفهوم کلی حقوق بین‌الملل

■ بخش اول: تعریف حقوق بین‌الملل

✓ مطالعه چهار موضوع اساسی یعنی تعریف، وجه تسمیه، ماهیت و ضرورت، و عوامل مؤثر در توسعه و تحول، نقش مهمی در شناخت مفهوم کلی حقوق بین‌الملل دارند.

✓ درکی جامع و صحیح از مفاهیم جامعه بین‌المللی، حقوق بین‌المللی، نهادهای بین‌المللی و حقوق بین‌الملل، سازمان‌های بین‌المللی، تابعان یا موضوعات حقوق بین‌الملل، روابط بین‌الملل و سیاست و حقوق بین‌الملل برای ارائه تعریفی جامع مورد نیاز است.

✓ حقوق بین‌الملل به مجموعه قواعد و مقرراتی گفته می‌شود که بر جامعه بین‌المللی حاکم است و در آن جامعه قابلیت اجرایی دارد.

✓ میان حقوق بین‌الملل و جامعه بین‌المللی ارتباط «جامعه‌شناختی» برقرار است.

✓ جامعه بین‌المللی اجتماعی است که در اساس از همکاری و همبستگی مبتنی بر منافع مشترک و نیازهای متقابل کشورها به وجود آمده و مقررات حقوق بین‌الملل به آن نظم خاصی بخشیده است.

✓ «نهادهای حقوقی بین‌المللی» عبارت است از: مجموعه قواعد و ارگان‌های حاکم بر مناسبات میان اعضای جامعه بین‌المللی که برخاسته از مقررات حقوق بین‌الملل بوده و مشتمل بر تشکل‌های جمعی و قواعد تأسیسی هستند.

✓ قواعد حاکم بر سازمان‌های بین‌المللی همانند اساسنامه سازمان‌های بین‌المللی یا عهدنامه وین در زمینه حقوق معاهدات میان کشورها و سازمان‌های بین‌المللی و سازمان‌های بین‌المللی با یکدیگر مورخ ۱۹۸۶ و همچنین مجموعه تصمیماتی که سازمان‌های بین‌المللی طبق اساسنامه خود اتخاذ می‌کنند، حقوق سازمان‌های بین‌المللی را تشکیل می‌دهند.

✓ واژه «تابع» ترجمه کلمه انگلیسی Subject یا فرانسوی Sujet است.

✓ از نظر حقوقی واژه «تابع حقوق» شخصی است که هم واضع قواعد حقوقی و هم دریافت‌کننده آن است که در حقوق بین‌الملل در درجه اول «کشورها» و در درجه دوم «سازمان‌های بین‌المللی دولتی» هستند.

╠نقطه کور:: اشخاص حقیقی مانند شرکت‌های خصوصی خارجی، سازمان‌های بین‌المللی غیردولتی و نهضت‌های آزادی‌بخش ملی صرفاً دریافت‌کننده قواعد حقوق بین‌المللی هستند (تابع کامل نیستند).

✓ امروزه به جای اصطلاح «تابعان حقوق بین‌الملل» بیشتر از اصطلاح «اعضای جامعه بین‌المللی» یا «اشخاص حقوقی بین‌المللی» استفاده می‌شود.

✓ روابط بین‌الملل مقدم بر حقوق بین‌الملل است؛ یعنی روابط بین‌الملل زمینه‌ساز اصلی و اساسی حقوق بین‌الملل است.

✓ حقوق بین‌الملل تنظیم‌کننده روابط بین‌المللی است، زیرا هنگامی روابط بین‌الملل انجام و انتظام می‌یابد که معیارهای حقوق بین‌المللی بر آن ناظر و حاکم گردد.

✓ روابط بین‌الملل به دو صورت دوستانه و خصمانه می‌باشد.

╠نقطه کور:: در گذشته اصل بر روابط خصمانه بود، اما امروزه با پذیرش اصل عدم توسل به زور و تحریم جنگ، اصل بر روابط دوستانه است.

✓ انواع مختلف روابط دوستانه عبارتند از: روابط سیاسی یا دیپلماتیک، روابط اقتصادی، روابط بازرگانی و روابط علمی و فرهنگی.

✓ «جنگ» بارزترین نوع روابط خصمانه است که تحت سیطره قواعد حقوق بین‌الملل همانند «حقوق جنگ» و «حقوق مخاصمات مسلحانه» می‌باشد.

✓ برخی حقوقدانان به ویژه حقوقدانان انگلوساکسون عقیده دارند که حقوق بین‌الملل جزئی از روابط بین‌الملل و به ویژه علوم سیاسی است.

✓ شوارزنبرگر عقیده دارد که وظیفه اصلی حقوق بین‌الملل کمک به حفظ و نگهداری برتری زور و سلسله مراتبی است که بر پایه قدرت استقرار یافته است.

✓ مک دوگال حقوقدان آمریکایی معتقد است که هدف نهایی حقوق بین‌الملل، صیانت از آزادی و حیثیت بشری است.

✓ رایتر محقق آمریکایی، حقوق بین‌الملل را از جهت عملی و اجرایی تابع سیاست بین‌الملل می‌داند.

✓ سیاست بین‌الملل به خاطر رابطه مستقیم با خط‌مشی‌های تغییرپذیر است.

✓ «فولیکس» در سال ۱۸۴۳ با نگارش کتابی به نام «شرح حقوق بین‌الملل خصوصی» اصطلاح حقوق بین‌الملل خصوصی را وارد قلمرو ادبیات حقوقی کرد.

✓ وجوه اشتراک حقوق بین‌الملل عمومی و خصوصی: ۱- در بین‌المللی بودن ۲- در منابع ۳- در مرجع رسیدگی.

✓ وجوه افتراق: ۱- در موضوع ۲- در منابع ۳- در مبانی ۴- در مرجع رسیدگی ۵- در ضمانت اجرا.

✓ حقوق بین‌الملل خصوصی روابط افراد را در زندگی بین‌المللی تنظیم می‌کند.

✓ یکی از مهم‌ترین منابع حقوق بین‌الملل خصوصی، معاهدات بین‌المللی خاصی است که در زمینه موضوعات آن منعقد گردیده است.

✓ رسیدگی به اختلافات میان کشورها در رابطه با قواعد حقوق بین‌الملل خصوصی، در صلاحیت مراجع بین‌المللی و طبق قواعد حقوق بین‌الملل عمومی است.

✓ موضوع حقوق بین‌الملل عمومی، تنظیم کردن روابط میان کشورها و سازمان‌های بین‌المللی و موضوع حقوق بین‌الملل خصوصی، قانونمند کردن روابط میان اشخاص حقیقی یا حقوقی خصوصی است.

✓ تابعان حقوق بین‌الملل خصوصی، افراد و اشخاص حقوق خصوصی و تابعان حقوق بین‌الملل عمومی کشورها و سازمان‌های بین‌المللی دولتی می‌باشد.

✓ مبانی حقوق بین‌الملل خصوصی اراده یک کشور و مبانی حقوق بین‌الملل عمومی، اراده دو کشور یا سایر تابعان حقوق بین‌الملل است.

✓ مرجع حقوقی بین‌المللی همانند داوری بین‌المللی و دادگستری بین‌المللی مراجع صلاحیت‌دار برای رسیدگی به اختلافات ناشی از حقوق بین‌الملل عمومی می‌باشند.

✓ مراجع قضایی داخلی و در موارد خاص مراجع فراملی مراجع صلاحیت‌دار برای رسیدگی به اختلافات ناشی از حقوق بین‌الملل خصوصی هستند.

╠نقطه کور:: حقوق بین‌الملل خصوصی از ضمانت اجرای بیشتری برخوردار است.

✓ به رغم وجوه افتراق میان حقوق بین‌الملل عمومی و حقوق بین‌الملل خصوصی، هر قاعده‌ای که از رهگذر معاهده میان کشورها وضع گردد از حیث شکلی، قاعده حقوق بین‌الملل عمومی است هرچند موضوع آن در زمینه حقوق بین‌الملل خصوصی باشد.

✓ پروفسور پینتو در اثر خود به نام «حقوق روابط بین‌الملل» معتقد است که عاملان این حقوق می‌توانند کشورها، سازمان‌های بین‌المللی و همچنین اشخاص و گروه‌های خصوصی باشند.

✓ حقوق بین‌الملل به دو قلمرو عام و خاص طبقه‌بندی می‌شود.

✓ حقوق بین‌الملل عام: مجموعه قواعدی که در جامعه بین‌الملل عام قابل اجرا است و از سوی تمام یا اکثریت کشورها پذیرفته شده باشد (مانند عهدنامه‌های ۱۹۴۹ ژنو در زمینه حقوق بشردوستانه).

✓ حقوق بین‌الملل خاص: دسته‌ای از قواعد و مقررات بین‌المللی که رعایت آن‌ها فقط در جوامع بین‌المللی خاص که حداقل دو کشور گرد هم آمده باشند، الزام‌آور است (مانند موافقتنامه‌های همکاری‌های اقتصادی، بازرگانی، علمی و فرهنگی دوجانبه).

✓ تعریف جامع حقوق بین‌الملل: حقوق بین‌الملل که از شعبات حقوق عمومی است، حقوق جامعه بین‌المللی است، یعنی مجموعه قواعد و مقررات لازم‌الاجرایی که ناشی از روابط بین‌الملل و تنظیم‌کننده مناسبات میان اعضای جامعه بین‌الملل است.