دانلود مقاله سنجش و ارزیابی میزان تحقق¬پذیری طرح¬های هادی روستایی (مطالعه موردی: روستای قلعه رَش شهرستان سردشت)

دانلود WORD مقاله سنجش و ارزیابی میزان تحقق¬پذیری طرح¬های هادی روستایی (مطالعه موردی: روستای قلعه رَش شهرستان سردشت)

بخشی از متن مقاله:

چکیده

پژوهش حاضر در پی ارزیابی میزان تحقق پذیری طرح هادی روستای قلعه رش شهرستان سردشت می باشد و در واقع، در وهله اول در پی پاسخ به این سؤال است که از دید ساکنان این روستا، در روند اجرای طرح هادی، شاخصهای مورد بررسی تا چه میزان برآورده شده اند و در وهله دوم، سنجش ارجحیت و اولویت شاخصهای موثر بر تحقق طرح هادی روستایی (شامل شاخصهای اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی ـ اجتماعی) است. این پژوهش برحسب هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش، توصیفی ـ  تحلیلی می­باشد. روش جمع­آوری داده­ها به­صورت پیمایشی با استفاده از ابزار پرسشنامه بوده و نتایج ارزیابی شاخصها به صورت اخذ میانگین و تعیین بار عاملی آنها در نرم افزار SPSS انجام شده است. نتایج ارزش­گذاری شاخص­ها و زیرشاخص­های موثر در تحقق طرح هادی نیز در مدلANP و نرم­افزار Super Decision انجام پذیرفته است. نتایج نشانگر آنست که شاخص "درآمد روستاییان" بعنوان زیرمجموعه عامل "اقتصادی" با 838/0 بیشترین بار عاملی را به خود اختصاص داده است. همچنین، در اثنای پرسشگری از ساکنان روستا مشخص گردید که مهمترین اثر اجرای طرح هادی در روستای قلعه رش، شاخص "ادامه تحصیل و سوادآموزی در روستا" با میانگین 28/4 بوده و کمترین تاثیر را نیز بر شاخص جلب سرمایه مولد با میانگین 19/2 داشته است. نتایج کلی عوامل سه گانه به صورت میانگین کلی نیز نشان می دهد که عامل کالبدی اجتماعی، با میانگین کلی 53/3 بیشترین میانگین را به خود اختصاص داده و بدین ترتیب، بیشترین عوامل تحقق یافته در زمره متغیرهای کالبدی اجتماعی می شود. همچنین نتایج فرآیند تحلیل شبکه (ANP) نشان می دهد که عامل اقتصادی با امتیاز 3572/0 و بالاترین امتیاز به عنوان مهمترین عامل موثر بر تحقق طرح هادی روستای قلعه رش انتخاب شده است.

واژگان کلیدی: طرح هادی روستایی، تحقق پذیری طرح، روستای قلعه رش، سردشت

مقدمه

رویکرد کالبدی – فضایی روستاها از دهه ۷۰ در برنامه ریزی­های روستایی مورد توجه قرار گرفته است. این رویکرد عمدتا بر سلسله مراتب از نظر مقیاس و اندازه، موقعیت روستاها، پراکندگی و فاصله روستاها نسبت به همدیگر و بافت فیزیکی روستاها تاکید می کند. از منظر جغرافیا، پدیده­های جغرافیایی دارای دو بعد محتوا و کالبد هستند. محتوا همان خصوصیات اقتصادی و اجتماعی و کالبد همان ویژگیهای ظاهری و فیزیکی است. محتوا و کالبد باهمدیگر ارتباط دارند و بر یکدیگر تاثیر گذارند. متناسب با هر محتوا کالبد خاصی وجود دارد و متناسب با هر کالبد محتوای ویژه ای شکل می گیرد (رضوانی،۱۳۸۳ :۱۱۱). کالبد و سکونتگاههای روستایی بعنوان بستری برای عملکرد اقتصادی و اجتماعی آنها است. بنابراین برای ایجاد تحول وساماندهی کالبدی، اولین گام به منظور ارتقای عملکردی  سکونتگاههاست.

در همین راستا، طرح هادی روستایی اولین تلاش سازمان یافته و فراگیر ملی برای ساماندهی کالبدی روستاهای کشور بود که از سال 1362 در روستاها اجرا شده است. گستردگی اقدامات صورت گرفته در تهیه و اجرای طرح هادی و قرار گرفتن آن به عنوان بخش مهمی از وظایف بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در سراسر کشور در سالهای اخیر و نیز آثار مهم اجرای آنها بر جامعه روستایی در حال تحول کشور، بررسی و ارزشیابی همه جانبه این طرح را ضروری ساخته است. با توجه به حجم طرحهای تهیه شده و در پاره ای موارد، اجرا شده در شهرستان سردشت، وسعت جامعه روستایی در این شهرستان و گسترش روزافزون نیازها و خواسته های این جامعه، ضرورت بازنگری در این طرح ها و ارزیابی این طرحها را ضروری کرده است. بررسی پژوهش حاضر، با تبیین اصولی در پی بررسی میزان اثرات اجرای طرح هادی بر محیط روستای قلعه رش شهرستان سردشت است تا بر این اساس، از دید ساکنان روستا شاخصهای مورد بررسی ارزیابی گردد و در نهایت ارجحیت و اولویت عوامل موثر بر اجرای طرح هادی روستایی در این روستا مشخص گردد.

اهداف

• ارزیابی میزان تحقق طرح هادی روستای قلعه رش بر اساس پرسشگری از ساکنان روستا
• سنجش ارجحیت شاخصهای مورد بررسیِ موثر بر تحقق طرح هادی روستای قلعه رش تحقیق از دید ساکنان روستا.

پیشینه تحقیق

احتمالا اولین پژوهش در این زمینه مطالعه منصور وثوقی است که با هدف بررسی اثرات اقتصادی و اجتماعی اجرای طرح بهسازی در استان همدان در سال ۱۳۶۷ انجام گرفت. نارضایتی روستائیان به خاطر طولانی شدن عملیات، انتخاب فصل نامناسب برای اجرای طرح، ماهیت خدماتی بیشتر اشتغال ایجاد شده، عدم موفقیت در کنترل مهاجرتها به خاطر ناتمام ماندن طرح، رضایت نسبی روستائیان از اجرای طرح بهسازی از یافته های تحقیق بود (عظیمی، ۱۳۸۴: ۲۷).

کلانتری و خواجه شاهکوشی، 1381، بررسی مشکلات و موانع اجرایی طرح های بهسازی و کالبدی روستایی در شهرستان گرگان؛ بین متغیرهای آگاهی، مشارکت و رضایت افراد با میزان مشکلات اجرایی طرحهای بهسازی، رابطه منفی در سطح 99 درصد وجود دارد.

زارعی، 1388، نقدی بر فرآیند تهیه طرح هادی روستایی؛ وی اصلی ترین مشکل در بحث طرحهای هادی را نبود یک نظام منسجم فکری و یک مفهوم استوار از طرح در گستره معناشناسی طرح های هادی روستایی شهری و روستایی می داند.

مطیعی لنگرودی و یاری،1389، حفاظت محیط زیست و برنامه ریزی توسعه فیزیکی روستا با تاکید بر ارزیابی طرحهای هادی روستایی؛ مطالعات طرحهای هادی روستایی فاقد رویکرد نظام مند و آمایشی بوده اند و در عمل، به سوی نوعی یکسان سازی فضایی بدون توجه به تنوعات بارز طبیعی موجود در گستره سرزمین حرکت می کنند.

عیدانی، 1389، ارزیابی اثرات طرحهای هادی در توسعه روستایی خرمشهر؛ هر چند برخی از اهداف این طرحها تحقق نیافته است اما تحولات قابل توجهی نیز در عرصه عمران روستایی حاصل شده است. وی دست نیافتن به توسعه درونزا و چند بعدی روستاها را مهم ترین ضعف این طرح می داند.

برزو وهمکاران، 1389، ارزشیابی کیفی طرح هادی در روستای کرناچی شهرستان کرمانشاه؛ نبود شبکه فاضلاب خانگی، آلودگی کوچه ها و معابر، نبود صدور مجوز برای انشعاب آب و لوله کشی گاز.

عنابستانی، 1391، ارزیابی میزان تحقق پذیری طرح هادی روستایی و عوامل موثر بر آن (مطالعه موردی: روستاهای خراسان رضوی)؛ به استثنای کاربری مسکونی و شبکه معابر، طرحهای هادی روستایی در محقق ساختن کاربری پیشنهادی چندان موفق نبوده اند.

مظفر، 1387، ارزیابی اثرات اجرای طرح های هادی بر محیط زیست روستاهای ایران؛ ضعف مشاورین در شناخت کافی از محیط زیست روستا مهمترین یافته مطالعه بوده است.

مبانی نظری

اندیشمندان وپژوهشگران مسائل توسعه ایران با رویکردهای متفاوت به روستا نگریسته اند. نظام سیاست گذاری و برنامه ریزی توسعه نیز همواره تحت تاثیر خاستگاه ایدئولوژیک راهبردهای توسعه و سنت فکری متولیان آن بوده است. به این دلیل، در هفتاد سال گذشته توسعه روستایی مسیر پر فراز و نشیبی را گذرانیده است و راه دشواری نیز پیش روی دارد (پژوهشکده سوانح طبیعی،1388: 16). علاوه بر این، امروز تحولات اجتماعی اقتصادی و علمی جوامع انسانی از جمله سکونتگاه های روستایی، نیازها، خواسته ها و انتظارات مردم را تغییر داده است. این مسائل میزان تقاضا برای زمین را در سکونتگاهها از جمله سکونتگاه های روستایی، افزایش داده اند. این افزایش تقاضا برای زمین، ضرورت بازنگری در سیاستها و مدیریت زمین را به دنبال داشته است. در واقع، این ضرورت بازنگری به منزله چالش فکری مطرح شد که به شکل گیری رویکردهای جدید انجامیده است (رکن الدین افتخاری و همکاران،1390: 16). با تسلط نظریه کارکردگرایی بر شهرسازی مدرن، تبلور آن در منشور آتن (1933) و رواج کاربردی آن به صورت طرحهای جامع، اصولاً برنامه ریزی شهری و روستایی به ابزاری کارکردی در جهت هدایت و نظارت بر توسعه کالبدی شهرها و روستاها تبدیل شد. در پی این امر، بر اساس اصول خردگرایی و هزنیه منفعت، برنامه ریزی کاربری اراضی برای توسعه شهرها و روستا متداول شد. محصول نهایی این نگرش، پیدایش و رواج وسیع مفهوم سرانه کاربری زمین است که در این مدل به شیوه ای کارکردگرایانه تمام جامعه روستایی را به افراد تقسیم می کنند که هر کدام دارای فعالیت مشخصی است و هر یک از این فعالیتها به مقدار معینی زمین نیاز دارد. بنابراین، طبق این دیدگاه، برنامه ریزی شهری و روستایی چیزی جز برآورد تعداد و نوع فعالیت آنان در حال و آینده و تخصیص و توزیع مقدار زمین لازم میان آنها نیست. همچنین، طرحهای شهری و روستایی در نهایت عبارت اند از: تهیه نقشه های کاربری زمین و جدول سرانه های کاربری زمین. رویکرد کارکردگرایانه باعث رواج برداشتی صرفا کمی و کالبدی از مفهوم زمین و گرایش افراطی نسبت به کاربرد استاندارد سرانه های کاربرد زمین و بروز پدیده استانداردگرایی در توسعه شهری و روستایی است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در کشور دیدگاه های عدالت خواهانه در زمینه گسترش و توزیع خدمات برای عمران و آبادانی روستاها بیش از پیش رواج یافت. به نظر می رسد شکل گیری اولیه و اجرای طرحهای بهسازی و هادی توسط نهادهای ذکر شده، در دهه 1360 متاثر از راهبردهای نیازهای اساسی و بر اساس آن شکل گرفته است (عیدانی،1389: 17). بحث درباره تامین نیازهای اساسی و نحوه ارزیابی و چگونگی عملکرد آن، عموما از پذیرش این قضیه آغاز شد که هدف توسعه، مهیا کردن فرصتهای لازم برای دسترسی به یک زندگی کامل است و تامین نیازهای اساسی شرط ضروری تحقق چنین فرصتهایی به شمار می رود. همچنین، این اتفاق نظر وجود دارد که برای همه انسانها نیازهای روانی، فکری و فیزیکی مشترک بوده و تامین آنها شرط ضروری تحقق یک زندگی سعادتمندانه است (هانت،1376: 227).

این مقاله در  (30 صفحه) به صورت یک کار میدانی و حرفه ای همراه با تجزیه و تحلیل اطلاعات و رفرنسهای درون متنی تهیه و تنظیم شده است.

مقاله مورد نظر مناسب دروس کارگاه برنامه ریزی روستایی، سمینار و روش تحقیق در سطح کارشناسی ارشد می باشد.